Həyatımızın müxtəlif dövrlərində hər birimiz əldə etmək istədiyimiz müəyyən şeyləri qarşımıza hədəf olaraq qoyuruq. Bu hədəflərə çatmaq yolunda bütün imkanları səfərbər edirik. Lakin, müəyyən etdiyimiz nöqtələrə bəzən çata bilirik, bəzə isə yox. Nə qədər çox istəməyimizdən asılı olmayaraq, elə olur ki, bu yolda sonuna qədər addımlaya bilmirik. Nail olduqlarımızı məqsəd, nail ola bilmədiklərimizi isə xəyal adlandırırıq.
Bəs qarşımıza qoyduğumuz məqsədlərə çatmağımıza mane olan nədir? Nəyə görə məqsədlərə çatmaq bəzən bir xəyal olaraq qalır?
“Hər şey insanın beynində başlayır və bitir”
Qarşımıza qoyduğumuz məqsədlərə nail olub olmamağımız beynimizdə yaranan qorxulardan yaxud özünə inamdan irəli gəlir.
Məşhur psixoloq Amanda Crowell həyatından bir misal gətirərək bunu belə izah edirdi: idman məşqlərindən xoşlanmadığımı yaşa dolduqca anladım. İstəksiz şəkildə idmanla məşğul olmağa davam etməyim 34 ilimi apardı. “Niyə idmanla məşğul ola bilmirəm və hər dəfə başlayanda bunu fasiləsiz olaraq davam etdirə bilmirəm?” Bu sual üzərində düşünmək də onun bir neçə ilini alır və nəhayət üçüncü ilin sonunda o tapdığı cavabı belə adlandırır: “zəif müdafiə mexanizmi”. Bu, bir şeyi əldə etmək istədiyimiz və davamlı olaraq onun haqqında düşündüyümüz zaman beynimizdə yaranan maneələri ifadə edən bir anlayışdır. Belə ki, insanın beynində yaratdığı və inandığı bir sıra mənfi düşüncələr vardır ki, onlar məqsədə çatmaq yolunda qərarlılığın uzun müddətli olmasının qarşısını alır. Yəni, zəif müdafiə mexanizminə gətirib çıxarır.
Zəif müdafiə mexanizminə səbəb olan mənfi düşüncələrə əsasən aşağıdakıları misal göstərmək olar:
“Bunu edə biləcəyimə inanmıram”
İçinizdə bu işi görə bilməyəcəyinizə dair bir şübhə, qorxu var. Əgər başqası bunu bacarıbsa, xüsusi istedadı olduğunu yaxud genetika ilə əlaqəli olduğunu düşünürsünüz. Və nəticə etibarilə qarşınıza qoyduğunuz məqsəddən imtina edirsiniz. Çünki artıq məqsədinizi güclü müdafiə edə bilmədiniz. Şübhələriniz buna icazə vermədi.
Lakin, hər bir uğursuzluğa çıxarılan yeni bir dərs kimi baxıb, onu daha gözəl uğura imza atmaq yolunda ilkin addım hesab edə bilərsiniz.
Amanda Crowell qeyd edir ki:
“Addımlarımızın səhvlərlə nəticələnməsi, bizim o addımları atmamalı olduğumuz mənasına gəlmir. Uğur qazanmaq üçün istedadın əsas amil olmadığını da bilirsiniz. Uğur sizin mübarizənizin məhsuludur. Uğur əməyinizin, çəkdiyiniz zəhmətlərin məcmusudur. Nə vaxtsa uğursuzluğa düçar olanda, ruhdan düşməyin, bunu gözəl nəticəyə aparan bir dərs kimi düşünün.”
“Mənim kimi insanlar bu işdə yaxşı deyil”
Məlumdur ki, davranışlarımız, duyğu və düşüncələrimiz, gələcəklə bağlı planlarımız, karyera hədəflərimiz və s. bizim bir şəxsiyyət kimi formalaşmağımızda böyük rol oynayır. Bəzilərimiz bu proses müddətində çətinliklərlə üzləşirik. Şəxsiyyətin formalaşması nəticəsində insan cəmiyyətdə öz yerini tutur. Buna görə də, qoyulan məqsədlərə çatmaq yolunda özümüz üçün konkret addımlar müəyyən etməliyik. Bizim təbiətimizə uyğun olan, maraqlarımızla üst-üstə düşən planlar qurmaq daha məqsədə uyğun olacaqdır. Marağımızı kəsb edən istiqamətdə planlı şəkildə irəliləmək bizi qoyulan məqsədə daha asan çatdırar və nəticə olduqca uğurlu olar.
“Bu işi həqiqətən görmək istəmirəm, özümü buna məcbur kimi hiss edirəm.”
Bəzən bəzi işləri gördüyümüz zaman bu məşğuliyyətləri çox sevərək yerinə yetiririk. Crowell bu məşğuliyyətləri maraq dairəmizdən və ya uzun müddətli ümidlərimizdən və xəyallarımızdan irəli gələn səbəblər kimi izah edirdi. Bəzi hallarda isə gördüyümüz işlər sadəcə olaraq məqsədə aparan yolda mütləq etməli olduğumuz bir mərhələ rolunu oynayır. Birinci qrupa aid olan məşğuliyyətlər insana mənəvi zövq verir, lakin ikinci qrupa aid olan addımları atarkən heç də həvəsli olmuruq. Tez bir zamanda tamamlamağa, növbəti addıma keçməyə can atırıq. Bu da, zəif müdafiə mexanizminin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Zəif müdafiə mexanizmi ilə nəticələnməməsi üçün belə vəzifələri yerinə yetirərkən daxili motivasiyamızı gücləndirməliyik. Şəxsi enerji və yüksək daxili motivasiya bizə kömək edəcək ki, maraq dairəmizdən uzaq olan məşğuliyyətlər bizi yormasın. Şikayətlənmək kimi hallar baş verməsin və məqsədimizə çatmaq yolunda bizim üçün böyük bir problemə çevrilməsin. Crowell bu kimi problemləri aradan qaldırmaq üçün gənclərə xitabən qeyd edirdi ki:
“Qarşınıza qoyduğunuz məqsədlərə çatmaq yolunda problemlərin sizi yormasına icazə verməyin. Yorulduğunuz zaman arzularınızı, xəyallarınızı, ən gözəl nəticəni xatırlayın. Ümidinizi heç vaxt itirməyin. Başqaları bacara bilirsə, siz də bacararsınız. Özünüzü daim motivasiya edin. Enerjinizi yüksək tutun. Uğursuzluqlardan dərs çıxarın və onları növbəti addımlarda tətbiq edin. Ən əsası, özünüzə – öz gücünüzə inanın və heç vaxt təslim olmayın.”
“Məqsədə çatmağın 3 yolu” başlıqlı yazımız üçün klikləyin.
Mənbə: ideas.ted.com
